Şili’nin Güneyinde Tehdit Altındaki Dünyanın En Yaşlı Ağacı: Gran Abuelo

Şili’nin güneyindeki Alerce Costero Ulusal Parkı’nda, “Gran Abuelo” adı verilen dünyanın en yaşlı ağaçlarından biri yaklaşık 5 bin 400 yaşında. Bu doğal harika şimdi tartışmalı bir yol projesi nedeniyle tehlike altında.

1972’de park görevlisi Anibal Barichivich tarafından keşfedilen Gran Abuelo, yalnızca yaşlı olmasıyla değil, gövdesine kazınan iklim verileriyle de öne çıkıyor. Ağaç torunu Jonathan Barichivich, bugün Fransa’da bir iklim bilimcisi olarak çalışıyor. DW’ye verdiği demeçte çocukluğunu geçirdiği bu ormanın bilimsel keşiflerinin temelini oluşturduğunu belirtiyor.

Barichivich, ağaçtaki küçük titreşimleri ölçerek suyun hareketini ve ağacın sağlığını inceliyor. Fotoğraf: Miguel Soffia

“Bu ormanda ilk adımlarımı attım. Dedem, bana okuma öğretmeden önce bitki adlarını öğretirdi,” diyen Barichivich, bu parkın bugünkü çalışmalarının temelini oluşturduğunu vurguluyor.

Ağaç Halkalarında Binlerce Yıllık İklim Verisi

Patagonya selvisi (Fitzroya cupressoides) olarak bilinen Gran Abuelo da dahil olmak üzere bu ağaç türleri, iklim değişikliklerine karşı çok hassas. Ağacın gövdesindeki halkalar, her yılın sıcaklık ve yağış verilerini saklar. Araştırmacılar, bu halkaları analiz ederek bölgenin iklim tarihini 5 bin 680 yıl öncesine kadar izleyebilirler.

Şilili bilim insanı Rocio Urrutia, DW’ye yaptığı açıklamada, “Bu ağaçlar birer ansiklopedi. Her birey, türün devamı için büyük öneme sahiptir,” diyor.

Ağaçların İçindeki Gizli Karbon Günlüğü

Araştırmalar sadece iklim verileriyle sınırlı değil. Bilim insanları, bu ormanların ne kadar karbon emdiğini de ölçmektedir. Ağaç ne kadar hızlı büyürse, halkalar arasındaki mesafe artar ve daha fazla karbon depolar.

Alerce ağaçları ve dendrokronoloji araştırmaları. Fotoğraf: Miguel Soffia

Barichivich’e göre, bu ölçümler, ormanların iklim krizine karşı direncini anlamak açısından hayati önem taşımaktadır: “Dünya genelindeki karbon emisyonlarının üçte biri ormanlar tarafından emilmektedir. Ancak iklim değiştikçe bu dengenin değişebileceğini bilmek kritiktir.”

Yol Projesi Tehdidi

Koruma altındaki parkı delip geçmeyi planlayan yeni otoyol projesi, Gran Abuelo ve çevresindeki benzersiz ekosistemi tehdit etmektedir. Hükümet, bu yolun bölgeyi bir araya getireceğini ve turizmi artıracağını iddia etmektedir.

Ancak projeye karşı çıkanlar, bu iddiaların inandırıcı olmadığını düşünmektedir. Zaten kullanımda olan başka bir yol olduğunu hatırlatan Barichivich, yeni yolun doğrudan Corral Limanı’na ulaşacağını belirtiyor. Bu liman, Latin Amerika’nın önde gelen kâğıt hamuru ihracatçılarından biri tarafından kullanılmaktadır.

Bilim insanları, inşa edilecek yolun sadece ağaçların kesilmesiyle değil, yangın riskiyle de tehlike oluşturabileceğine dikkat çekiyor. Urrutia, bölgedeki yangınların yüzde 90’ından fazlasının yolların etrafında başladığını belirtmektedir.

Amazon’daki yangınların yüzde 75’i ve ABD’deki yangınların yüzde 96’sı, yollardan 3-5 kilometre uzaklıkta başlıyor. Bu küresel eğilim, Alerce ormanlarını savunmasız bırakmaktadır.

Rocio Urrutia, yıllık halka analizi için Alerce ağacından örnek alıyor. Fotoğraf: Serdar Vardar/DW

“Alerce zaten tehlike altında. Büyük bir yangın, kalan popülasyonu tamamen yok edebilir,” diyor Urrutia.

Bilimsel Tepki ve Geri Adım

Barichivich ve ekibi, projeye karşı yıllardır topladıkları verileri Science dergisinde yayımlanan bir mektupla kamuoyuna duyurdular. Urrutia’ya göre, bu sadece bir uyarı değil; yıllar süren saha çalışmaların ve yerel halklarla kurulan ilişkilerin bir sonucu.

Uluslararası bilim camiasından gelen destek ve yerel halkın baskısı, hükümeti projeyi şimdilik askıya almaya zorladı.

Barichivich’in annesi hala her hafta ormana gidip veri topluyor. Yürütülen bu uzun süreli saha çalışması, Güney Yarımküre’de türünün en kapsamlı iklim veri setine dönüşebilir.

“Annemin emeği yalnızca bir aile öyküsü değil, küresel anlamda bilimsel bir katkı haline geldi,” diyor Barichivich.

DW Türkçe’ye engelsiz nasıl ulaşabilirsiniz?